Από τους φθόγγους στα κείμενα
Στις ημέρες μας η διδασκαλία της Γλώσσας έχει αναθεωρηθεί εν πολλοίς και έχει μετακινηθεί αισθητά σε σχέση με τα διδακτικά πρότυπα που επικρατούσαν παλαιότερα. Η δε διαφορά αυτή είναι εμφανής σε όλο το φάσμα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ειδικότερα, όμως, σε ό,τι αφορά στην προσχολική και στην πρωτοσχολική εκπαίδευση η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος έχει λάβει διαφορετικές διαστάσεις απ’ ό,τι στο παρελθόν∙ έχει εμπλουτιστεί με νέες θεωρητικές παραδοχές και πρακτικές οι οποίες πλέον συμβάλλoυν στην αποτελεσματικότερη κατάκτηση του γλωσσικού κώδικα και στην πρόληψη πολλών μαθησιακών δυσκολιών. Έχοντας, λοιπόν κατά νου αυτές τις δύο βασικές στοχεύσεις η διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος επικεντρώνεται, στις ηλικίες των 5 και 6 ετών, στην καλλιέργεια της φωνολογικής συνειδητοποίησης.
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στη δεξιότητα χρήσης των επιμέρους φθόγγων που αποτελούν τη γλώσσα. Με αυτό το σκεπτικό, λοιπόν, αφηγούμαστε στα παιδιά ένα παραμύθι στο οποίο μια κακιά πριγκίπισσα έκλεψε τη φωνή της ανταγωνίστριάς της και αυτή τώρα δεν μπορεί να πει ολοκληρωμένες τις λέξεις. Έτσι, λέμε στα παιδιά την πρώτη συλλαβή (το ονομάζουμε κομματάκι) μιας λέξης και τους ζητούμε να μας πούνε λεξούλες που μπορεί να ξεκινούν από αυτή τη συλλαβή π.χ. από το κομματάκι «μπα» είναι δυνατόν να ξεκινούν οι λέξεις «μπαμπάς», «μπαλόνι», «μπάλα» κ.ά. Εάν το παιδί δεν μπορέσει να βρει μία τουλάχιστον λέξη, το ενθαρρύνουμε και προχωρούμε σε άλλη δραστηριότητα πιο εύκολη. Σε κάθε περίπτωση έχουμε ως στόχο το παιδί να καταγράψει περισσότερες επιτυχείς προσπάθειες, παρά αποτυχημένες. Με αυτόν τον τρόπο θα καλλιεργήσει τη γλώσσα και θα συνειδητοποιήσει ότι οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν μόνο με γραπτά κείμενα, αλλά πρωτίστως με φθόγγους.
Αργότερα, όταν το παιδί προχωρήσει και κατακτήσει τους φθόγγους, τα γράμματα και τις λέξεις, θα αρχίσει να γράφει τις δικές του εκθέσεις. Ιδιαίτερα μεγάλη σημασία σε αυτό το στάδιο θα διαδραματίσει η λεξιλογική συνειδητότητα (word consciousness), δηλαδή η λεξιλογική επίγνωση (η αναγνώριση του καίριου ρόλου που διαδραματίζουν οι λέξεις ως μέσα της ανθρώπινης επικοινωνίας) και το συνεχές ενδιαφέρον για τις λέξεις, για τη σημασία τους και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου.
Σε αυτό το σημείο οι εκπαιδευτικοί από την πλευρά τους θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι σύμφωνα με τους Winch κ.ά. «η διδασκαλία της γραφής στην τάξη θα πρέπει να εστιάζει στην αποτελεσματική χρήση της γλώσσας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το σκοπό για τον οποίο γράφεται ένα κείμενο και το κοινό στο οποίο απευθύνεται». Αυτό που εννοεί ο Winch είναι η επικοινωνιακή διδασκαλία της γλώσσας βάσει της οποίας τα κείμενα στα σχολείο γράφονται με έναν όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικό πλαίσιο. Μαζί με αυτήν την προσέγγιση θα πρέπει να συμβαδίσει και η κειμενοκεντρική διδασκαλία, σύμφωνα με την οποία κάθε είδος κειμένου (π.χ. αφηγηματικό, περιγραφικό, επιχειρηματολογικό κ.ά.) έχει μια συγκεκριμένη δομή με την οποία οι μαθητές θα πρέπει να εξοικειωθούν και θα πρέπει να την ακολουθούν, όταν γράφουν τα δικά τους κείμενα.
Γενικότερα, πάντως, στον εκπαιδευτικό ιστότοπο teacherland.gr υιοθετούμε την όσο το δυνατόν πιο δημιουργική διδασκαλία της γλώσσας, τηρώντας τις αρχές της φωνολογικής συνειδητοποίησης και της κειμενοκεντρικής διδασκαλίας της γλώσσας κατά τρόπο επικοινωνιακό. Άλλωστε, όπως αναφέρει και ο Ν. Μήτσης «εάν ο φυσικός ομιλητής κατακτά τη γλώσσα του με μια συγκεκριμένη φυσιολογική διαδικασία τότε η μέθοδος διδασκαλίας δεν μπορεί να αγνοεί τη διαδικασία αυτή, αλλά οφείλει να τη σέβεται και να την εκμεταλλεύεται κατάλληλα, για να επιταχύνει τον φυσιολογικό ρυθμό και τρόπο κατάκτησης. Σε περίπτωση που η μέθοδος διδασκαλίας δεν είναι συμβατή με τη φύση της γλώσσας, το αποτέλεσμα θα είναι να δυσχεράνουμε την περαιτέρω κατάκτησή της, αντί να τη διευκολύνουμε και να την επιταχύνουμε». Αυτό είναι και ο στόχος μας στην teacherland.gr, η διδασκαλία της γλώσσας κατά τρόπο που να προσιδιάζει στη φυσική κατάκτηση της γλώσσας και να γίνεται με όσο το δυνατόν πιο ευχάριστο και δημιουργικό τρόπο για τα παιδιά.
βιβλιογραφία
Ματσαγγούρας Ηλίας (2004) Κειμενοκεντρική προσέγγιση του γραπτού λόγου. εκδόσεις Γρηγόρη.
Μήτσης Ναπολέων (2002) Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 1833-1993, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg.
Μήτσης Ναπολέων (2004) Διδακτική του γλωσσικού μαθήματος, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg.
Haynes Anthony (2007) 100 ideas for teaching writing Continuum p. co.
Winch Gordon, Johnston Rosemary Ross, March Paul, Ljungdahl Lesley. Holliday Marcelle. (2006) Literacy, reading, writing and children’s literature, Oxford
